بختک یا فلج خواب چیست و چگونه از آن جلوگیری کنیم ؟ - پورتال رنگی

همه چیز درباره بختک و فلج خوابی (Night hag and Sleep Paralysis)

نیمه شب، ناگهان از خواب بیدار می شوید و تصور می کنید هیولایی ترسناک نزدیک شماست. در این لحظه، تلاش می کنید تکان بخورید، اما بدن تان حرکت نمی کند. سعی می کنید فریاد بزنید، اما صدایی از دهان تان خارج نمی شود. و هیولا به شما نزدیک تر می شود! ممکن است تصور کنید چنین صحنه ای فقط متعلق به فیلم های ترسناک است، اما این طور نیست و این یک احساس واقعی ست. در چنین لحظاتی می توان گفت که شما در حال تجربه اختلالی به نام بختک و فلج خواب هستید.

بختک و فلج خواب مانند یک کابوس در بیداری است و علل اصلی این وضعیت هنوز معلوم نیست.

می توان گفت، همه انسان ها، از ابتدا خلقت، چنین اختلال وحشتناک و اسرار آمیزی را تجربه کرده اند. همچنین، این اختلال، باعث ایجاد داستان های مربوط به ارواح و موجودات ترسناک شب نیز شده است.

این تجربه ترسناک و ناامید کننده، برای اولین بار، در مدارک پزشکی یک خانم 50 ساله سالمی که از این اختلال رنج می برد، در قرن 17، توسط پزشک ارشد اسربراند وان دیمبروک هلندی، نوشته شد.

وان دیمبروک توضیح می دهد: “این فرد، گاهی اوقات به هنگام خواب، احساس می کرد که موجودی ترسناک بر او غلبه کرده و او را نگه داشته است، یا یک سگ بزرگ یا یک دزد روی قفسه سینه اش نشسته است و به همین دلیل، او توانایی تکان خوردن یا نفس کشیدن ندارد.”

احساساتی که آن زن تجربه کرده است در واقع امروزه با نام بختک و فلج خواب شناخته می شود.

محققان این اختلال را به عنوان یک پارازومنیا رایج (یک وضعیت نابهنجار) که باعث ناتوانی کوتاه مدت در حرکت و تکلم به هنگام هوشیاری می شود، می شناسند.

بختک و فلج خواب و توهم

ترسناک بودن فلج خواب فقط به خاطر این نیست که شما ناگهان بیدار شده و متوجه می شوید قادر به حرکت و صحبت کردن نیستید، بلکه به این دلیل است که این احساسات همراه با توهمی وحشتناک است.

فلج خواب یا بختک در حال حاضر به 3 دسته مجزا تقسیم می شود:

1. توهم و احساس ترس از حضور یک موجود ترسناک و تهدیدات او
2. احساس ترس از موجودی ناخوشایند و ترسناک که روی قفسه سینه و شکم نشسته و قصد خفه کردن او را دارد.
3. نوعی توهم که در آن شخص احساس سرگیجه، عدم تعادل و شناور بودن دارد. در این نوع توهم گاهی فرد احساس می کند روح بدنش را ترک کرده و از بالا این اتفاقات را مشاهده می کند.

در میان موارد ذکر شده در قسمت قبل، مورد اول، یکی از رایج ترین نوع توهم در هنگام تجربه کردن بختک و فلج خواب است.

بدون در نظر گرفتن انواع توهماتی که در بالا گفته شد، درباره این موضوع که آیا زمان خواب، نقشی در وقوع بختک و فلج خواب دارد یا خیر، جواب مشخصی وجود ندارد.

بر اساس مطالعه ای که در مجله Journal of Sleep Research منتشر شد، بختک و فلج خواب معمولا بعد از به خواب رفتن انسان اتفاق می افتد. ولی، در برخی مواقع، این اتفاق ممکن است در طول خواب یا کمی قبل از زمان بیدار شدن نیز اتفاق بیافتد.

نویسندگان این تحقیق می گویند یکی از رایج ترین موارد بختک و فلج خواب، hypnomesic است و معمولا 3-1 ساعت بعد از خوابیدن اتفاق می افتد.

• مردی عجیب، ترسناک و تیره

در واقع، بسیاری از این صحنه ها و احساسات ممکن است برای بسیاری از مردم واقعی به نظر برسد و احساس کنند که در حال تجربه یک مسئله غیر عادی یا آزمایش های عجیب و غریب هستند.

شایع ترین توهم ناشی از بختک و فلج خواب، احساس حضور یک شخص شرور و ترسناک است.

مدارک گزارش شده از این توهمات، مانند تجربیات لوسید پرود در کتاب Dark Intrusions ، نشان می دهد که این توهمات می توانند طولانی مدت و دارای اثرات نگران کننده باشند.

برای مثال فردی توهمات ترسناک نیمه شبش را این گونه تعریف می کرد: “احساس می کردم شخصی روی قفسه سینه ام نشسته و می خواهد مرا خفه کند.” یا فرد دیگری از یک مهاجم شبانه صحبت می کرد که از عذاب دادن او را با روش های متفاوت، لذت می برد.

خانمی همچنین می گفت:” وقتی من به بختک و فلج خواب دچار می شوم، احساس می کنم که مردی عجیب و ترسناک از پله های خانه من بالا می آید، وارد اتاق خواب من می شود و می خواهد مرا اذیت کند. گاهی نیز این شخصیت شوم، با کمک همسرم مرا آزار می دهند.”

او می گفت: “گاهی اوقات احساس می کنم همسرم و آن مرد ترسناک در کنار هم می نشینند و به مرا مسخره یا آزار می دهند. این مورد برای من بسیار بد و ناراحت کننده و تنها چیزی که می خواهم این است که کسی به من کمک کند.”

با توجه به اطلاعات دریافت شده از این صحبت ها، تعجبی ندارد که محققان به این نتیجه رسیده باشند که توهمات همراه با فلج خواب، باعث خلق داستان های ارواح و شیاطین می شوند.

• برخی از استثنائات خوشایند در فلج خواب

اگرچه افراد مبتلا به بختک و فلج خواب، توهمات وحشتناکی را تجربه می کنند، اما بعضی از آن ها موارد خوشحال کننده ای را نیز احساس می کنند که به آن ها حس سعادت می دهد و به همین دلیل، تمایل به دنبال کردن این توهمات دارند.

مطالعه ای که توسط جیمز الن چین، از دانشگاه واترلو در انتاریو کانادا، انجام شد، نشان می دهد افرادی که احساسات و عواطف مثبتی را در طول بختک و فلج خواب تجربه می کنند، بیشتر در معرض توهم نوع سوم قرار دارند.

دکتر چین می گوید:” این توهم همراه با احساساتی مانند رهایی و شناور بودن است که بیشتر از ترس، حس سعادت و خوشی را با خود به همراه داشته و در مقایسه با دیگر توهمات، این حالت بیشتر به تجربه های شخصی هر فرد بستگی دارد.”

دکتر چین همچنین می گوید:” احساس سعادت در بختک و فلج خواب از احساسات وابسته به رضایت شهوانی حاصل می شود که ناشی از توهم نوع سوم است.”

• مکانیسم واقعی فلج خواب چیست؟

در طول فلج خواب، چه اتفاقی در بدن ما می افتد؟ اساسا، در فاز عمیق خواب که به عنوان فاز حرکت سریع چشم (REM) شناخته می شود، عضلات اسکلتی ما فلج هستند.

با این که محققان برای کشف مکانیزم های مرتبط با این روند، تلاش بسیاری کرده اند، دلایل این امر، هنوز به طور کامل کشف نشده است.

یکی از نظریه های معروف بر این باور است که این فلج موقتی، در واقع برای جلوگیری از آسیب رساندن به خودمان، به هنگام واکنش های غیر ارادی بدن نسبت به یک رویا ناخوشایند، می باشد.

در طول بختک و فلج خواب، به طور متناقضی، مغز و قسمت هایی از آن، بیدار و هوشیار می شوند و این در حالی است که بقیه قسمت های بدن هنوز بی حرکت هستند.

در همین زمان، بسیاری از مردم خواب هایی و یا احساساتی را تجربه می کنند که قبلا واقعی بوده است، به همین دلیل، این توهمات و یا حقایق آگاهانه قبلی، مرز بین رویا و واقعیت را از بین می برد.

• چه کسانی بیشتر در معرض خطر فلج خواب هستند؟

بختک و فلج خواب، بیش از حد انتظار ما در بین مردم شایع است، مطالعات جدید نشان می دهد، تعیین میزان دقیق شیوع این اختلال، بسیار پیچیده است، زیرا محققان و همچنین شرکت کنندگان در تحقیق، مفاهیم و دیدگاه های متفاوتی درباره آن چه به عنوان بختک و فلج خواب شناخته می شود، دارند.

اگر چه تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده است، اما هنوز مشخص نیست که چه کسی بیشتر در معرض خطر بختک و فلج خواب است.

با این حال، بررسی اخیر داده های موجود، نشان می دهد 7.6 درصد از جمعیت جهان، در طول زندگی خود، حداقل یک بار بختک و فلج خواب را تجربه کرده اند. که این عدد حتی ممکن است بالاتر هم باشد.

علل وقوع بختک و فلج خواب و خطرات ناشی از آن، عمدتا مرموز باقی مانده است.

بختک و فلج خواب یکی از نشانه های رایج اختلال نورولوژیکی (عصبی)، به نام “حمله خواب” است که نوعی خواب آلودگی غیر قابل کنترل در طول روز را توصیف می کند.

ممکن است برخی مردم، بدون داشتن عارضه های عصبی نیز بختک و فلج خواب را تجربه کرده باشند. در چنین مواردی، متخصصان برای تمایز قائل شدن بین حمله خواب و فلج خواب، از عنوان “فلج خواب مستقل” استفاده می کنند.

فلج خواب مستقل، اغلب در دوران نوجوانی آغاز می شود و حدود 28.3 درصد از دانش آموزان آن را تجربه می کنند.

علاوه بر این، افرادی که از سلامت خواب مناسب بهره مند نیستند، یعنی افرادی که خواب طولانی و یا خیلی کمی دارند، ممکن است بیشتر در معرض خطر بختک و فلج خواب باشند. محققان در مجله Sleep Medicine Reviews خاطر نشان کردند:

” افرادی که خواب بسیار کوتاه (کم تر از 6 ساعت)، خواب بسیار طولانی (بیش از 9 ساعت) و یا استراحت نیم روزی طولانی (بیش از 2 ساعت) دارند، ممکن است بیشتر دچار بختک و فلج خواب شوند. طولانی شدن زمان به خواب رفتن (بیش از 30 دقیقه) و به سختی وارد مرحله اصلی خواب شدن، احتمال دچار شدن به فلج خواب را افزایش می دهد.”

• در ابتلا به فلج خواب، آیا مسائل مربوط به سلامت روان نیز نقشی دارند؟

با توجه به ماهیت ترسناک بسیاری از توهمات ناشی از بختک و فلج خواب، برخی این سوال را مطرح کرده اند که آیا افراد مبتلا به مشکلات روان شناختی مانند افسردگی و اضطراب بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به بختک و فلج خواب هستند یا خیر.

با این حال، نتایج این تحقیقات متفاوت است. برخی معتقدند افرادی که در ابتدا زندگی این اختلال را تجربه کرده اند، به رغم این که آن را به یاد می آورند یا خیر، ممکن است بیشتر در معرض بختک و فلج خواب قرار بگیرند.

براساس مطالعه ای که در Sleep Medicine Reviews منتشر شد، “سطوح تجربیات متمایز حالات مختلف بیداری که شامل انحصار گرایی، تسکین و فراموشی است، با فلج خواب مکرر و هر سه نوع توهم ذکر شده در قسمت های قبل، مرتبط می باشد.” ارتباط این موارد با اختلالات عصبی و روانی، نامعلوم است.

نویسندگان مقاله ای که در نشریه “Consciousness and Cognition ” منتشر شد، خاطر نشان کردند که محققان در تحقیقات قبلی سعی کرده اند تا ثابت کنند اختلال دو قطبی، اختلال استرس پس از سانحه، افسردگی، ترس و اختلال اضطراب عمومی ممکن است در وقوع بختک و فلج خواب نقش داشته باشند.

با این حال، گزارشات حاکی از این است که هیچ رابطه ای بین بختک و فلج خواب مستقل و آسیب شناسی روانی وجود ندارد.

محققان تصمیم گرفتند بر روی رایج ترین علائم بختک و فلج خواب تمرکز کنند. این علائم شامل توهم حضور فردی وحشتناک است که باعث ایجاد ترس می شود و توضیح می دهند که ممکن است بین این توهم و آنچه که آن ها “تصورات اجتماعی منفعل” نامیده اند، ارتباطی وجود داشته باشد.

تصورات اجتماعی منفعل به تجربیات افرادی اطلاق می شود که اغلب مستعد ابتلا به اضطراب اجتماعی هستند و خود را در موقعیت های شرم آور و ناراحت کننده در اجتماع به عنوان یک قربانی آسیب دیده در پایان یک تجاوز تصور می کنند.

با توجه به این اطلاعات، محققان دریافتند این افراد، به علت توهمات ناشی از حضور فردی ترسناک، بیشتر در معرض خطر افسردگی قرار دارند.

• برای پیشگیری از این اختلال چه کاری می توانید انجام دهید؟

متاسفانه اکثر استراتژی های پیشگیرانه و مقابله ای برای بختک و فلج خواب ساختگی هستند، اما به نظر می رسد توصیه هایی برای برای برخی از افراد وجود دارد.

این توصیه ها شامل موارد زیر است:

• سعی کنید طاق باز (به پشت و روی کمر) نخوابید، زیرا مطالعات نشان می دهد افرادی که اغلب به پشت خوابیده بودند، این اختلال را تجربه کرده اند.
• تلاش کنید تا خوابی منظم و بدون وقفه در طول شب داشته باشید، زیرا بیدار شدن های مکرر، خطر وقوع این اختلال را افزایش می دهد.
• از مصرف بیش از حد مواد محرک مانند سیگار و الکل اجتناب کنید، البته این مقاله، قهوه را خطرناک نمی داند، اما به طور کلی، نظراتی که درباره اثر قهوه روی بختک و فلج خواب وجود دارد، متفاوت است.
• یادگیری مدیتیشن و تکنیک های آرام سازی عضلات ممکن است برای مقابله با این اختلال، به شما کمک کند.
• تلاش مداوم برای حرکت اندام هایی مانند انگشتان دست و پا، در طول بختک و فلج خواب نیز ممکن است برای رفع این اختلال موثر باشد.

در نهایت، اگر شما به طور منظم بختک و فلج خواب را با «توهم وجود شخصی ترسناک» تجربه کرده و فکر می کنید که این اختلال ممکن است به احساس اضطراب شما در زندگی روزمره تان مرتبط باشد، در این صورت، ممکن است مراجعه به پزشک برای درمان های رفتاری شناختی موثر باشد.

به گفته نویسندگان مجله “Consciousness and Cognition”، احتمال قطعی وجود دارد که ترس از تجربه حضور شخصی ترسناک در بختک و فلج خواب مستقل، ممکن است منجر به ایجاد تصورات منفی و پایدار در ذهن افراد شود.

به همین دلیل، در چنین مواردی محققان معتقدند درمان های رفتاری شناختی می تواند به کاهش این اختلال کمک کرده و وضعیت کلی را بهبود ببخشد.

medicalnewstoday